Van Glimmerdoos naar Kompas – Waarom zoeken naar geluk je kan uitputten.
Over streven, leegte en de kracht van innerlijke richting
Ken je dat gevoel? Je hebt iets bereikt waar je hard voor gewerkt hebt – een diploma, een promotie, een mooi huis – en dan komt er… niks. Geen extatische vreugde. Geen diepe voldoening. Alleen een lichte leegte, alsof je een prachtig ingepakte doos hebt geopend... en ze was leeg.
De Glimmerdoos is de metafoor voor alles wat er van buiten goed uitziet, maar vanbinnen leeg is. Het succes. Het applaus. Het “als ik dat heb, dan ben ik gelukkig”-denken. Alleen blijkt het vaak een fata morgana.
Waarom streven we zo hard?
Vanaf jongs af aan leren we dat geluk een bestemming is. “Als je flink je best doet, dan...” “Als je later groot bent, dan mag je...” En voor we het weten, leven we in een als-dan-patroon. Gelukkig zijn wordt iets voor straks. Voor na de prestatie.
Psychologen noemen dit extrinsieke motivatie – gedrag dat gestuurd wordt door beloningen of goedkeuring van buitenaf. Onderzoek toont aan dat wanneer we vooral extrinsiek gemotiveerd zijn, we vaker stress, burn-out en leegte ervaren. (Ryan & Deci, 2000)
De dopamineval.
In de neurowetenschap spreken we van het anticipatie-effect van dopamine. Dopamine piekt niet op het moment van beloning, maar ervoor. Het is het stofje dat je drijft naar het doel toe – niet datgene dat je vervult.
Dat verklaart waarom het najagen van succes verslavend kan zijn, maar zelden echt vervult. Het systeem zegt: “Op naar het volgende.” En zo blijf je rennen met een lege tank. Zoals neurowetenschapper Andrew Huberman uitlegt: motivatie en beloning zijn twee gescheiden systemen – verwarring tussen de twee leidt tot chronisch streven zonder bevrediging.
“De grootste vermoeidheid komt niet van wat je doet, maar van wat je probeert te bewijzen.”
Wanneer wordt succes uitputtend?
Streven wordt pas een probleem als:
- Je prestaties bepalen wie je denkt te moeten zijn.
- Je leeft volgens verwachtingen van anderen.
- Je nooit écht stilstaat bij wat voor jou werkt.
- Je gelooft dat geluk verdiend moet worden via prestatie.
- Je doelen niet verbonden zijn met je kernwaarden, maar met sociale normen.
Het resultaat? Innerlijke onrust. Zelftwijfel. Chronische vermoeidheid. Want een glanzend leven van buiten, maar zonder richting van binnen, maakt moe. Je stuurt jezelf aan op externe GPS terwijl je innerlijk kompas in de kofferbak ligt.
De rol van identiteit en zelfbeeld.
Volgens onderzoek van Brené Brown (2010) ontstaat schaamte en perfectionisme vaak uit een diepgeworteld gevoel van “niet goed genoeg zijn”. Dit gevoel voedt de drang om te bewijzen, te presteren en te voldoen aan een extern plaatje.
Maar identiteit is fluïde. En wanneer we die identiteit verbinden aan onze waarde op basis van prestaties, wordt elk falen een bedreiging voor ons zelfbeeld. Het gevolg? Nog meer streven, nog minder rust.
Wachter Uil – terug naar jouw innerlijk kompas.
In het Gedachtenkracht-systeem staat Wachter Uil voor wijsheid, overzicht en innerlijke helderheid. Hij kijkt niet naar wat glimt, maar naar wat klopt. Hij stelt geen eisen, maar stelt vragen. Vragen die terugbrengen naar essentie.
Zijn gereedschap? De DOEL-methode – een vierstappenkompas dat helpt om van buiten naar binnen te keren:
- D – Definieer: Wat is echt belangrijk voor mij, los van wat hoort?
- O – Ontwikkel: Welke richting wil ik op, wat wil ik ervaren?
- E – Evalueer: Wat werkt in mijn leven – en wat put mij uit?
- L – Leer: Wat ontdek ik over mezelf tijdens dit proces?
Mini-oefening: Van glimmer naar richting.
1. Noem één ding dat je de laatste tijd nastreeft (bv. succes, erkenning, perfectie).
2. Vraag jezelf af: “Wat hoop ik hiermee te voelen?”
3. Is er een andere manier waarop ik dat gevoel nu al zou kunnen ervaren?
4. Wat zegt mijn kompas hierover? Wat is echt van mij?
Reflectie: Wanneer voelde jij je echt vervuld?
Neem even de tijd en denk terug aan een moment waarop je je werkelijk tevreden, rustig of verbonden voelde. Wat was er anders? Wat was er afwezig? In veel gevallen is het niet het grote moment dat blijft hangen, maar het oprechte gevoel van kloppend zijn met jezelf.
Dat is de richting van de Uil. Geen schijnbare hoogte, maar werkelijke diepte.
Van buitenkant naar binnenwereld.
Dit betekent niet dat je geen doelen mag hebben. Of dat ambitie fout is. Integendeel. Maar als jouw waarde vastzit aan wat je bereikt, blijf je afhankelijk van bevestiging van buitenaf. En dat maakt je kwetsbaar. Richting komt van binnenuit. En daar leeft vrijheid.
Samenvattend:
- De Glimmerdoos lijkt aantrekkelijk, maar is vaak leeg. Ze vertegenwoordigt streven zonder essentie.
- Dopamine motiveert, maar vervult niet – en dat leidt tot eindeloos najagen.
- Wachter Uil en de DOEL-methode helpen je terug naar wie jij bent, los van verwachtingen.
- Innerlijke richting geeft rust, helderheid en duurzame voldoening.